İbn Teymiyye'nin Yerel Yönetim Anlayışına Göre Hisbe

İbn Teymiyye, birçok ilim alanında eserler kaleme almış; mücadeleci kişiliği ve cesur tavırlarıyla öne çıkan önemli bir âlimdir. Moğol istilaları, siyasî istikrarsızlıklar ve mezhep tartışmalarıyla şekillenen bir dönemde yaşamış; bu ortamda dinî ve toplumsal yozlaşmaya karşı tavır almıştır. Özellikle bid‘atlerle mücadeleyi öncelikli görevlerinden biri saymış; kamu düzeni ve yönetimine dair görüşlerinde Nebevî ölçüleri esas almıştır. Ancak bu şartların sağlanamadığı durumlarda toplum içinden en yetkin ve ehil kişilerin göreve getirilmesini tavsiye etmiştir.

İbn Teymiyye’nin kamu yönetimi anlayışının merkezinde emr bi’l-ma‘rûf nehy ani’l-münker prensibi yer alır. Ona göre toplumsal düzenin adil, şeffaf ve sorunsuz bir şekilde sürdürülebilmesi için bu prensibin her aşamada gözetilmesi gerekir. Bu yönüyle onun kamu yönetimi düşüncesi sadece siyasî ve ekonomik alanla sınırlı kalmaz; aynı zamanda dinî ve ahlâkî boyutları da kapsayan bütüncül bir karakter taşır.

Hisbe kurumu da bu anlayışın yerel düzeydeki yansımasıdır. İslamî temellere dayalı bir kurum olarak ortaya çıkan hisbe, yalnızca şehirlerin imarı ve ekonomik düzeniyle ilgilenmemiş; aynı zamanda toplumun dinî, ahlâkî ve fikrî hayatını da düzenleyip denetlemiştir. Bu yönüyle hisbe, hem bireylerin dinî görevlerini kolaylaştıran hem de ahlâkî erdemlere bağlı kalmalarını teşvik eden bir müessese olmuştur.