Bayrami Şeyhi Ulalı Hüsam Efendi ve Mehmed Şafii'nin Hayatı - İlahileri

Hacı Bayrâm-ı Velî ve Akşemseddîn erkânına mensup büyük âriflerden Ulalı HüsâmEfendi, şeyhi Mecdüddîn İsâ Hazretleri’nin emriyle yedi yıl boyunca bir mağaradahalvet çıkaran bir merd-i Hudadır. Başta Ege ve Marmara olmak üzere Kırım’danAdalar’a uzanan geniş bir bölgede Hacı Bayram nefesini yayan bu büyük Hakdostu;Vâhib Ümmi’nin Elmalı’da, Hz. Pîr Şabân-ı Velî’nin Kastamonu’da, Merkez Efendi’ninİstanbul’da gönüller uyandırdığı bir zamanda Ula’yı bir “irfân havzası” halinegetirmiştir.

Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Edebiyat ve Tasavvuf tarihçisi Dr. Mustafa Tatcı’nıntitiz araştırmaları sonunda kaleme aldığı “Bayrâmî Şeyhi Ulalı HüsâmEfendi veMehmed Şâfiî’nin Hayatı - İlâhîleri”, Hüsam Efendi üzerine hazırlananenkapsamlı ilk ve tek eser olma özelliğini taşımaktadır.

Ayrıca eser Hacı Bayram-ı Velî ve Akşemseddin Hazretlerinden sonra gelensilsiledeki belirsizliği de gidermektedir. Yıllardır Hüsâm Efendi’nin adı, Pîr Hüsâmeddîn-i Uşşâkî ve oğlu Mehmed Şâfi‘î ile karıştırılmış, ona ait olmayan eserler Hüsâmmahlaslı başkakişiler adına yayımlanmıştır. Mustafa Tatcı’nın bu yeni çalışmasıyla; yazmalar, kitâbeler, menâkıbnâmeler ve silsilenâmeler üzerinden yapılan karşılaştırmalardabubüyük yanılgı kesin bir biçimde ortadan kaldırılmıştır.

Ulalı Azîz, büyük bir aşk ve irfân adamıdır. Hayatı ve nutk ettiği ilâhîleriyleo, bizim gönül dünyamızın kutup yıldızlarından biridir. Fakat karanlıkta yol gidenler okutupyıldızının henüz farkında değildir.

Hüsâm Efendi’den bizlere bir “Dîvân-ı İlâhiyât”; iki mutasavvıf oğul veyaşayıpyaşattığı “Bayrâmî” erkânıyla alâkalı büyük bir kültür kalmıştır. Bayrâmî Şeyhi Ulalı Hüsâm Efendi ve Mehmed Şâfiî’nin Hayatı - İlâhîleri, birinci el kaynaklardanhareketle Hüsâm Efendi’nin hayatını ve silsilesini, kendisinin ve oğlu MehmedŞâfiî Hazretleri’nin dîvânını içermektedir. Hüsâm Efendi Hacı Bayrâm, Akşemseddîn, İbrahim Tennûrî ve Akhisarlı Mecdüddîn İsâ yolunun devamıdır. 17. asırda şöhretli birmutasavvıf olmakla beraber zamanla unutulan bu yüce gönüllü ârif, hiç şüphesizbukıymetli eserle irfân hayatımızda yeniden gündeme gelecektir.

Hacı Bayrâm-ı Velî and Akşemseddîn’s spiritual path (erkân) member, the great ârif Ulalı Hüsâm Efendi, was a man wholly devoted to God (merd-i Hudâ) who, by the commandof his master, Hazrat Mecdüddîn Isâ, underwent a seven-year spiritual retreat (khalwah) inacave.

This noble friend of God, who spread the breath of Hacı Bayrâmacross a vast regionstretching from Crimea to the Aegean Islands—especially throughout the AegeanandMarmara—transformed Ula into a true “circle of gnosis” (irfân ḥawzası) at atimewhen Vâhib Ümmî was awakening hearts in Elmalı, Hazrat Pîr Shabân-ı Velî inKastamonu, and Merkez Efendi in Istanbul.

Written by Dr. Mustafa Tatcı—literature scholar and historian of Sufismat Gazi University—after meticulous research, the work titled “The Bayrâmî ShaykhUlalı Hüsâm Efendi and the Life and Hymns (Ilâhîs) of Mehmed Shâfi‘î” stands as thefirstand only comprehensive study on Hüsâm Efendi.

Furthermore, the work resolves long-standing ambiguities regarding thespiritual lineage (silsilah) following Hacı Bayrâm-ı Velî and Hazrat Akşemseddîn. For years, thename of Hüsâm Efendi had been confused with Pîr Hüsâmeddîn-i Uşşâkî andhissonMehmed Şâfi‘î; works not belonging to him had been published under the nameofother poets who bore the pen-name Hüsâm. Through Tatcı’s newstudy—basedoncomparisons of manuscripts, inscriptions, hagiographies (menâkıbnâmes) andlineageregisters (silsilenâmes)—this major misconception has been definitively corrected.

Ulalı Azîz was a man of great love and gnosis. Through his life and the sacredhymns(ilâhîs) he uttered, he remains one of the guiding pole-stars of our spiritual world—though those walking in darkness are yet unaware of this luminous star.

From Hüsâm Efendi, a “Dîvân of Sacred Hymns (Dîvân-ı Ilâhiyât)”, two Sufi sons, anda rich cultural heritage related to the Bayrâmî spiritual order (erkân) havecomedown to us.

The Bayrâmî Shaykh Ulalı Hüsâm Efendi and the Life and Hymns of MehmedShâfi‘î presents, through first-hand sources, the life and lineage of HüsâmEfendi, alongwith the collected works (dîvân) of both him and his son Hazrat Mehmed Shâfi‘î.

Hüsâm Efendi stands firmly within the spiritual lineage of Hacı Bayrâm, Akşemseddîn, İbrahim Tennûrî and Mecdüddîn Isâ of Akhisar.Though he was a renownedmysticinthe 17th century, this noble-hearted ârif gradually fell into obscurity. Without doubt, through this valuable work, he will once again take his rightful place withinour worldof spiritual knowledge.