Sarıkamış Faciası

Moskova'daki Askeri Müze'de sergilenen satırlar:

"Onları teslim alamadım!.. Çünkü!..

İlk sırada, diz çökmüş beş kahraman. Omuz çukurlarına yasladıkları mavzerleri ile nişan almışlar!.. Tetiğe asılmak üzereler!.. Ama asılamamışlar!.. Kaput yakaları, Allah'ın rahmetini o civan delikanlıların yüreklerine akıtabilmek istercesine semaya dikilmiş, kaskatı!.. Hele bıyıkları!.. Hele hele bıyıkları ve sakalları!.. Her biri birer fütuhat oku gibi çelik misali!.. Ya gözler?.. Dinmiş olmasına rağmen, şu kahredici tipinin bile örtüp kapatamadığı gözleri!.. Apaçık!.. Tabiata da, başkumandana da, karşısında düşmana da isyan eden ama Allah'ına teslimiyetle bakan gözler!.. Açık, vallahi apaçık!..

İkinci sırada öyle bir manzara ki!.. Hiçbir heykeltıraş benzerini yapmayı başaramamıştır. O ürkütücü ayaza rağmen, sağlarında fişekleri debelenerek üzerlerinden atmaya tenezzül etmemiş iki katırın yanında, başları semaya dönük, altı masal güzeli Mehmed!.. Sandıkları bir avuçlarmış ki, hayatı biz ancak böyle bir hırsla avuçlayıvermişizdir!.. Öylesine kaskatı kesilmişler!..

Ve sağ başta binbaşı Mustafa Nihat!.. Ayakta!.. Yarabbi, bu ne bir ayakta duruştur ki, karşısında düşmanı da, kâfiri de, lanetlisi de Allah'ın huzurunda diz çöküş halinde gibi!.. Endamı, düşmanı dize getiren bir "Tekbir" velvelesi gibi!.. Belindeki fişeklerinin yuvalarını tipi ile kapatmaya, bütün gece düşen kar bile razı olmamış!.. Sol eli boynundaki dürbünü kavramış!.. Havada donmuş!.. Kale sancağı gibi!.. Diğer eli belli ki, semaya uzanıp rahmet dilerken öylesine taşlaşmış!.. Hayrettir, başı açık!.. Gür, erkek, kömür karası saçları beyaza bulanmış!.."

Allahuekber Dağları'ndaki Türk müfrezesini esir alamadım. Bizden çok evvel Allah'larına teslim olmuşlardı!..
- Rus Kurmay Başkanı Pietroroviç
31.12.1914 Perşembe, Sarıkamış