Karai Yahudilerin Düşüncesinde Yahudi Mezhepleri _{El-Kirkisani (10. Yüzyıl) Örneği}

Tarih boyunca ortaya çıkan bütün dinlerin zamanla kendi içinde bölünerek mezhep ve gruplar hâlinde varlığını devam ettirdiği bilinmektedir. Kadim dinlerden biri olan Yahudilikte de çeşitli dönemlerde dinî, siyasi, sosyal vb. sebeplerle mezhep hareketleri ortaya çıkmıştır. Yahudi mezhep ve grupları hakkındaki malumat, dinî ve tarihî metinlerde yer almaktadır. Tanah ve Yeni Ahit’ten başlayan bu literatür, Yahudi geleneğine ait kaynaklarda, Yahudi ve Hıristiyan müelliflerin tarih ve heresiyografi türü eserlerinde, Karaî bilginlerin yazılarında ve Müslüman bilginlerin tarih, makâlât, fırak ve milel-nihal türü çalışmalarında ele alınmıştır. 10. yüzyılda İslam hâkimiyetinde yaşamış Karaî bir bilgin olan Ya‘kûb el-Kirkisânî’nin Kitâbu’l-Envâr ve’l-Merâkıb isimli eseri, Yahudi mezhep ve grupları hakkında bilgi veren önemli kaynaklardan biridir. Bu kitapta, el-Kirkisânî’nin Yahudi mezhep ve gruplarına dair anlatımı hem muhteva hem de üslup bakımından incelenmekte; Kitâbu’l-Envâr ve’l-Merâkıb’ın kendisinden önceki Yahudi, Hıristiyan ve Müslüman literatüründen ne derece etkilendiğinin ve daha sonra kaleme alınan Karaî ve Müslüman eserlerine ne ölçüde kaynaklık ettiğinin izi sürülmektedir.