19.Yüzyıl Osmanlı Düşünürü Mehmet Arif Bey'in Ahlak Felsefesi

“Bir 19.yüzyıl düşünürü olarak Mehmet Arif Bey, bir müderris veya bir muallim (Darulfünün hocası) değildir. Mehmet Arif Bey, uzun yıllar üst memuriyet görevinde bulunan bir Osmanlı askeri-demokrasi mensubudur. O nedenle Mehmet Arif Bey'in felsefesi akademi dışında üretilen bir felsefedir ve bu açıdan da bize göre önemlidir.

Mehmet Akif Bey'in felsefesi, Batıyla bağ kuran ve bu bağla, şekillenen bir felsefedir. Özünü, siyaset/devlet ve tarih felsefeleri oluşturmakta, onları ahlak disiplini altında ele almaktadır. Siyaset felsefesi bir davranış olarak yöneticilerde ve yönetilenlerde olanı tarih felsefesi olması gerekenleri ifade etmektedir. Her iki felsefenin temelinde vicdan yer almaktadır. Bu felsefe, Fransız aydınlanma ve Alman tarih filozoflarından etkiler taşımaktadır. Bu açıdan da yazarımızın felsefesi, Batı karşısında sürekli yenilgiler alan Osmanlı - İslam cemiyeti devletinin sosyo-politik hürriyetinin imkanını arayan bir felsefedir, denilebilir.